آقای دکتر سلطان زاده، سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در ارزروم ترکیه در گفتگوی زنده اینستاگرامی روز ۳۰ آذر ۱۳۹۹ با خانم دکتر کوشکی، کارشناس امور بین المللی بنیاد سعدی ، فعالیت های سرکنسولگری در حوزه فرهنگی به ویژه گسترش زبان فارسی را در حوزه ماموریت نمایندگی تشریح کرد.
- خانم دکتر کوشکی
به مناسبت زادروز فرخنده ی حضرت زینب(س) و جشن باستانی شب یلدا بستر این اتفاق محیا شد که امروز درمورد فعالیت های انجام شده پیرامون گسترش زبان فارسی در شرق ترکیه گفتگوی زنده ای با شما داشته باشیم. دنبال کنندگان صفحه ی بنیاد سعدی هم علاقمند هستند تا بدانند در این مدت و در ترکیه چه فعالیت هایی از طریق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در راستای زبان فارسی در شرق ترکیه که مسلما ظرفیت های وسیعی برای برگزاری برنامه های فرهنگی دارد، صورت گرفته است.
موضوع برنامه ی امروز درمورد زبان فارسی در شرق ترکیه و خصوصا شهر ارزروم هست که میخواهیم از فعالیت های شما و نمایندگی در زمینه ی فرهنگی و گسترش زبان فارسی و همچنین از فعالیت های دیگری که در آن منطقه انجام می دهید، صحبت بفرمایید.
مقدمتا از شما خواهش داریم که توضیح مختصری درمورد حوزه ی ماموریت خودتان و ارزروم برای مخاطب های ما ارائه بفرمایید.
- آقای دکتر سلطان زاده
از اینکه چنین فرصتی برای ما فراهم کردید، بی نهایت سپاسگزارم. ابتداً، بنده هم این مناسبت خجسته میلاد حضرت زینب کبری(س) و روز پرستار و همچنین جشن شب یلدا را خدمت همه مردم ایران، خصوصا قهرمانان عرصه ی سلامت تبریک و تهنیت عرض میکنم و خدمت حاضرین در این صفحه و دنبال کنندگان این برنامه عرض سلام و ادب دارم.
همانطور که اشاره فرمودید شرق ترکیه به لحاظ ارتباط تاریخی و فرهنگی پیوند مستحکمی با کشورمان دارد و سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در ارزروم متولی و مسئول امور مربوط به فرهنگی،اقتصادی و کنسولی ۲۸ استان از ۸۱ استان ترکیه را بر عهده دارد که عمدتا در شرق و جنوب شرق ترکیه واقع شده اند و برخی از آنها هم مرز با ایران هستند.
این منطقه در طول تاریخ دروازه ای برای ورود فرهنگ و ادب ایرانی به منطقه آناطولی بوده و به نوعی حوزه ی تمدنی ایران محسوب می شود و بستر و زمینه ی بیشتری برای فعالیت های فرهنگی فراهم می کند.بافت جمعیتی این منطقه نیز به شکلی با کشورمان مشابهت دارد. در شرق و جنوب شرق ترکیه مردم عموما کرد زبان هستند و نوعی قرابت فرهنگی با مناطق کرد نشین ایران دارند و همینطور در شرق ترکیه استان های آذری نشین وجود دارد که به این ارتباط قوت می بخشد. بطور کلی، فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در طول تاریخ از این معبر به پهنه جغرافیایی آناتولی گسترده شده است.
فعالیت های فرهنگی ما مختص شهر ارزروم نیست و با اکثر استان های تحت پوشش ارتباط داریم و در حد امکاناتی که در اختیار داریم، کار می کنیم ولی با توجه به اینکه سرکنسولگری در ارزروم مستقر می باشد می خواهم مختصری در ارتباط با این شهر دانشگاهی و زمینه های کار فرهنگی موجود در آن صحبت کنم.
دانشگاه آتاترک از سال ۱۹۵۷در این شهر تاسیس شده و در حال حاضر حدود ۶۵ هزار دانشجوی حضوری دارد. همینطور دانشگاه صنعتی ارزروم نیز نزدیک به ۳ هزار دانشجو دارد. بنابراین، در این شهر ۴۵۰ هزار نفری قریب به ۱۰۰ هزار نفر دانشجو و دانشگاهی حضور دارند که بستر بسیار خوبی برای کار فرهنگی است. در دانشگاه آتاترک حدود ۳۰۰۰ دانشجوی خارجی مشغول به تحصیل هستند و هرگونه فعالیت فرهنگی ما نه تنها در داخل مرزهای ترکیه بلکه بیرون از آن نیز می تواند انعکاس پیدا کند و تاثیرگذار باشد.خوشبختانه حدود ۴۰۰ دانشجوی ایرانی که هرکدام سفیر فرهنگی کشورمان در این شهر هستند نیز در اینجا مشغول به تحصیل می باشند که طبق رصد هایی که انجام میدهیم جز دانشجویان برتر و رده بالای این دانشگاه محسوب میشوند که باعث خوشحالی است.این یک توضیح کوتاه و مختصر درمورد حوزه ی ماموریت بنده بود.
- خانم دکتر کوشکی
تشکر میکنم درمورد توضیحات مفید شما درمورد پتانسیل فعالیت های فرهنگی در ارزروم. در گذشته دفتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این شهر مسئول این نوع امور بود ولی متاسفانه این دفتر بسته شد و اکنون مسئولیت امور فرهنگی و کلاس های آموزش زبان فارسی بر عهده ی سرکنسولگری میباشد. علیرغم این شرایط خاص و اتفاقاتی که ناشی از ویروس کرونا رخ داد دوره های آموزش زبان فارسی تعطیل نشد و شما دوره های مجازی برای علاقمندان ایجاد کردید.لطفا درمورد این کلاس ها برا ما صحبت بفرمایید.
- آقای دکتر سلطان زاده
قبل از اینکه متمرکز بشویم بر روی آموزش زبان فارسی در حال حاضر، اجازه می خواهم مختصر اشاره ای به عقبه و گذشته ی زبان فارسی در منطقه ی آناتولی و ترکیه داشته باشم. از زمان حکومت سلجوقیان زبان فارسی وارد این منطقه شد و پادشاهان سلجوقی بسیار علاقمند به این زبان بوده و حتی برخی از آنها به زبان فارسی شعر سروده می سرودند. متاسفانه در زمان حمله ی مغول ها به این منطقه وارد دوره ای تاریک شدیم ولی خوشبختانه در زمان حکومت عثمانی بر این منطقه که نزدیک به شش قرن به طول انجامید مجددا همین حس و علاقه نسبت به زبان فارسی در جامعه ی ترک زبان شکل گرفت و همانطور که میدانید تعداد زیادی از پادشاهان عثمانی فارسی می دانستند و شعر می سرودند و علاقه ی وافری در دربار عثمانی به زبان فارسی وجود داشت و در آن دوره در مدارس تدریس میشد. و ما در اینجا گاهی با برخی افراد سالخورده مواجه میشویم که خاطراتی از فارسی صبت کردن پدران و پدر بزرگ ها و داشتن کتاب های فارسی بیان می کنند. به هر حال تا قبل از زمانی که خط رسمی ترکی استانبولی در سال ۱۹۲۸ میلادی از رسم الخط فارسی به لاتین تغییر پیدا کند این زبان، زبان دیوانی و فرهنگی بود و در مدارس آموزش داده میشد. به گفته ی محققان زبان ترکی استانبولی، حدود ۴۰۰۰ کلمه ی فارسی در زبان استانبولی به ویژه شیوه ی قدیم آن وجود دارد.اینها همه گویای علاقه ی زبان فارسی در این کشور می باشد.
در حال حاضر زبان و ادبیات فارسی از سوی وزارت آموزش و پرورش ترکیه به عنوان واحد اختیاری برای دانش آموزان تصویب شده است که دانش آموزان می توانند آن را انتخاب کنند.
در حوزه آموزش رسمی و آکادمیک زبان فارسی در ترکیه، در حال حاضر ۶ کرسی فعال زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های آنکارا،استانبول،سلجوق قونیه،کیریکاله، ماردین و دانشگاه آتاترک ارزروم دایر است که حدود هشتصد دانشجو در این رشته مشغول به تحصیل می باشند؛ همینطور آموزش زبان فارسی در ده دانشگاه دیگر تصویب شده است که فعلا دانشجو پذیرش نمی کنند.
به جرئت میتوان گفت دانشگاه آتاترک ارزروم در زمینه ی آموزش زبان و ادبیات فارسی نسبت به سایر دانشگاه ها پیشتاز است و همه ی اینها به برکت وجود کرسی فعال و رئیس تلاشگر و سختکوش آن جناب پروفسور نعمت ییلدیریم است.ایشان خدمت شایان و قابل تقدیری به زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ کشورمان کرده و می کنند. بنابر اطلاعاتی که از ایشان گرفتم ۲۱۵ دانشجو در مقاطع دکتری،فوق لیسانس و لیسانس در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند. زحمات پروفسور ییلدیریم دانشگاه آتاترک را به یکی از قطب های مهم رشته ی زبان و ادبیات فارسی در ترکیه تبدیل کرده است؛ ایشان مترجم کتاب شاهنامه ی فردوسی و بیش از بیست و پنج جلد از آثار فاخر ایرانی از زبان فارسی به ترکی استانبولی هستند. سال گذشته به پیشنهاد این نمایندگی دیوان پروین اعتصامی را ترجمه کردند و در مراسم شب یلدایی که برگزار کردیم از آن اثر نیز رونمایی شد.امسال نیز دیوان رودکی سمرقندی را به ترکی استانبولی ترجمه کردند و هم اکنون مشغول ترجمه ی غزلیات شعدی شیرازی میباشند.
تنها مجله ی زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی به اسم « نسیم شرق» در ترکیه در دانشگاه آتاترک تهیه و منتشر میشود که مجله ای علمی پژوهشی است که از سال ۲۰۱۴ میلادی به صورت دو فصلنامه به سه زبان فارسی،ترکی استانبولی و انگلیسی منتشر و همچنین بصورت دیجیتالی پخش میشود که انشالله در بهمن ماه سال جاری شماره ی ۱۴ آن عرضه خواهد شد.
اینها فعالیت های رسمی در حوزه ی آموزش زبان فارسی در ارزروم بودند.
از سال ۱۳۹۷ و آغاز ماموریت بنده در ارزروم ، دفتر رایزنی فرهنگی ایران در شهر ارزروم به دلایلی بسته شد ولی بدلیل ظرفیت و پتانسیل بسیار خوب در این منطقه سعی کردیم با اندک نیروی انسانی خود این فعالیت ها را ادامه بدهیم و مانع تعطیل شدن آنها بشویم. از سال ۱۳۹۷ دوره های حضوری آموزش زبان فارسی با همکاری مرکز آتاسم دانشگاه آتاترک و سرکنسولگری با حضور حدود ۴۵ نفر به مدت چند ترم برگزار شد. نکته ی جالب این است که شرکت کنندگان تنها دانشجو نبودند بلکه اساتیدی داشتیم که با علاقه ی زیادی در این دوره ها حضور پیدا میکردند؛ علاوه بر اینها شهرداری ارزروم و آموزش و پروزش نیز دوره هایی برگزار کردند و از ما طلب کمک شد و همکاری های خوبی نیز انجام دادیم. از فعالیت های انجمن زبان فارسی که در زمینه ی شعر و ادب فارسی و همچنین موسیقی ایرانی فعالیت هایی در فضای مجازی داشتند، تا حد امکان حمایت شد و نیازهایشان را برطرف می کردیم.
شایان ذکر است زبان فارسی در ترکیه مختص به رشته ی زبان و ادبیات فارسی نیست بلکه در رشته های فلسفه، الهیات، تاریخ، زبان و ادبیات ترکی و عربی نیز کاربرد دارد و به عنوان زبان اختیاری ارائه میشود. با اساتید و دانشگاه های دیگر نیز در ارتباط هستیم و کمک هایی به آنها نیز میکنم؛ برای مثال دانشگاه صنعتی ارزروم از ما درخواست هایی داشتند و مساعدت لازم برای دوره های مولوی خوانی انجام شد.
همچنین دوره های آموزشی کوتاه مدت داریم که سال گذشته با همکاری دانشگاه تبریز برگزار کردیم و زبان آموزان برتر متشکل از حدود سی الی چهل نفر را برای یک هدف سیاحتی و زبان آموزی فشرده به دانشگاه تبریز اعزام کردیم. امیدواریم که سایر دانشگاه ها نیز مساعدت های لازم را انجام دهند تا این دوره ها در شهر های داخلی هم برگزار شود زیرا تاثیر های فرهنگی و اجتماعی بسیار زیادی دارد و تاثیر بسیار خوبی بر روی مخاطبان دارد.
سال گذشته مرکز زبان آموزی وان با حمایت استانداری این استان فعالیت هایی انجام داد که از آنها حمایتی هایی کردیم و اساتیدی به آنها معرفی شد و همینطور مواد و مطالب کلاسی و آموزشی به آنها ارائه شد. دانشگاه آغری و ایغدیر نیز به همین صورت فعالیت هایی داشتند.
در دنیای مجازی هم از طریق بسترهای توییتر، اینستاگرام و تلگرام نیز در زمینه گسترش زبان فارسی فعالیت هایی انجام می دهیم.
برنامه ریزی های دقیق و گسترده تری برای دوره های زبان فارسی به کمک شهرداری ارزروم داشتیم که بدلیل آغاز شیوع ویروس کرونا متوقف شد و امیدواریم که پس از گذر از این دوران مجدد راه اندازی بشود.
تبادل استاد و مدرس میان دانشگاه ها موضوع دیگریست که باید اشاره کرد. استادی از دانشگاه تبریز در رشته ی زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه آتاترک معرفی گردید که انشالله از این ترم تدریس را آغاز خواهد کرد؛ و همچنین پیگیر اعزام استاد زبان و ادبیات ترکی از دانشگاه آتاترک ارزروم به دانشگاه علامه طباطبایی هستیم که میتواند به همکاری ها و تبادلات علمی و ادبی کمک بسیاری بکند.
از اول سال میلادی جدید نیز همانطور که اشاره کردید کلاس آنلاین آموزش زبان فارسی را راه اندازی کردیم و و در حال برگزاری می باشد.
- خانم دکتر کوشکی
در ادامه از شما میخواهم که درمورد سایر فعالیت ها و مراسم فرهنگی و ایرانی که در شرق ترکیه و ارزروم توسط شما برگزار میشود، توضیحی ارائه بدهید و از میزان استقبال مردم ترکیه ما را مطلع کنید.
- آقای دکتر سلطان زاده
اصولا کار های فرهنگی توسط سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و بوسیله ی رایزن اعزامی انجام میشود ولی با توجه به مشکلات اشاره شده، رایزی فرهنگی در ارزروم بسته شد. چون نمیشد و نمیتوانستیم از فعالیت های فرهنگی به راحتی صرفنظر کنیم، بنابراین با امکانات محدود خودمان اجازه ندادیم به تداوم این برنامه ها خدشه ای وارد بشود.
در دوسال اخیر دو برنامه ی شب یلدا در ارزروم برگزار کردیم که در جذب مخاطب فرهنگی بسیار مهم و تاثیرگذار بود. در سال ۹۷ اولین برنامه را با دعوت از گروه موسیقی از ایران و برگزاری مراسم در سالن یک هتل اجرا کردیم که حدود دویست الی دویست و پنجاه نفر از مقامات محل، دانشجویان ایرانی، دانشجویان زبان فارسی و سایر علاقه مندان به فرهنگ ایرانی شرکت کردند. آن برنامه انعکاس رسانه ای و تصویری قابل توجهی در رسانه های تصویری، مکتوب و فضای مجازی داشت و همین شور و اشتیاق ما را نسبت به برگزاری باشکوه تر و وسیع تر این نوع برنامه های فرهنگی مصمم تر نمود.در سال ۱۳۹۸ برنامه ی شب یلدا را در سالن شهرداری ارزروم برگزار کردیم و بیش از پانصد نفر در این مراسم شرکت کردند. این مراسم با مشارکت شهرداری تبریز و اداره ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تبریز انجام شد.در این مراسم گروه موسیقی ای حضور داشتند که هم به زبان فارسی هم به زبان ترکی اجرا کردند. همزمان با این مراسم رونمایی از ترجمه ی کتاب دیوان پروین اعتصامی به قلم پروفسور ییلدیریم انجام شد که به زیبایی مراسم ما افزود. اگر نهاد های داخلی حمایت های گسترده تری از ما انجام دهند حتی میتوانیم در خارج از ارزروم و شهرهای دیگر خصوصا شهر های مرز نشین که فرهنگ نزدیک تری به ما دارند این آیین را گسترده تر رواج دهیم.
از دیگر فعالیت های نمایندگی می توان به برگزاری مراسم شب شعر و معرفی شاعران مشهور ایرانی اشاره کرد. نشستی برای معرفی استاد شهریار و اشعار ایشان با حضور استاد علیمحمدی، یکی از شاگردان استاد شهریار و معرفی بانوی شعر و ادب ایران، پروین اعتصامی با حضور جمعی از علاقه مندان به شعر و ادب ایران از جمله مترجم دیوان پروین اعتصامی جناب پروفسور ییلدریم از جمله این برنامه ها بود.
حمایت از اتاق ایران در دانشکده ادبیات دانشگاه آتاترک و پاسخ به درخواست ها و تقاضاهای موجود در این زمینه یکی دیگر از فعالیت هاست. انتظار داریم با حمایت نهاد های داخلی کمک بیشتری به این مرکز بشود تا بتواند همیشه فعال بوده و نقش خود را در کمک به ترویج فرهنگ و زبان کشورمان بهتر ایفاد نماید.
حمایت معنوی از فعالان حوزه ی ادبیات فارسی و خریداری ترجمه کتابهای شعر و ادب فارسی به زبان ترکی استانبولی و اهدای آنها به مقامات رسمی و دانشگاهی و فرهنگی به نحوی که هم از مولف حمایت شود و هم ترویج فرهنگ و ادب کشورمان صورت گیرد.
در کتابخانه ی جدیدالاحداث ارزروم که جزء پنج کتابخانه ی بزرگ ترکیه میباشد، بخش ایران را با کمک مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تبریز مرحوم دکتر محمد پور و با اهدای سیصد جلد کتاب از سوی این اداره کل افتتاح کردیم. از سایر نهادهای حوزه ی فرهنگ و کتاب خواهش می کنیم که با اهدای کتاب کمک بیشتری به ما کنند زیرا قول غنی تر کردن بیشتر این بخش را با ارتقای آن ۱۰۰۰ به هزار جلد داده ایم؛ این رویداد بازتاب های گسترده ای در رسانه های محلی داشت که نشان دهنده ی اهمیت فعالیت در این زمینه می باشد.
در دوران شیوع ویروس کرونا نیز بر تداوم فعالیت ها از طریق فضای مجازی متمرکز شده ایم. برنامه هایی همانند بزرگداشت سالروز رحلت استاد شهریار داشته ایم که با حضور پروفسور ییلدیریم و سایر اساتید زبان ادبیات فارسی و ترکی از طریق فضای مجازی برگزار شد.
قبل از کرونا برای برگزاری هفته های فرهنگی استان های مرزی در ارزروم و برخی شهرهای دیگر برنامه ریزی کرده بودیم. به ویژه شهرهای تبریز و ارومیه که با شهر ارزروم خواهرخوانده میباشند. برنامه ریزی های خوب و گسترده ای انجام شده بود ولی متاسفانه بخاطر مسائل کرونا لغو و به تعویق افتاد و امیدواریم بعد از این دوره برگزار بشوند.
ارزروم یکی از شهر های مهم در شرق ترکیه است که هرساله بصورت منظم نمایشگاه های مختلفی در مرکز بزرگ نمایشگاهی آن با بیش از پنجاه هزار نفر بازدیدکننده برگزار میشود و ما از این ظرفیت نیز برای انجام فعالیت های فرهنگی استفاده کردیم و در این نمایشگاه ها علیرغم اینکه موضوعات آنها تخصصی مانند کشاورزی، صنعتی، غذا، لوازم خانگی و غیره بود حضور فرهنگی داشتیم. به نحوی که با حضور غرفه سرکنسولگری در نمایشگاه اول، مسئولین نمایشگاه مشتاقانه برای حضور در نمایشگاه بعدی حتی فضای بزرگتری و بصورت مجانی در اختیار قرار دادند و در مراسم افتتاحیه به حضور سرکنسولگری در آن اشاره نمودند. حضور در دو نمایشگاه متوالی که متاسفانه با شروع پاندمی کرونا متوقف شد، فرصت بسیار خوبی برای فعالیت های فرهنگی بود.
یکی از کارهای دیگری که انجام میشود همکاری با مجله ها و نشریات فرهنگی به زبان ترکی استانبولی می باشد مطالب و مقاله هایی در مورد فرهنگ و ادب ایرانی از فارسی ترجمه کرده و در اختیار مجله های ترک زبان میگذرایم و متقابلا نیز با برخی از مجلات داخلی هماهنگی هایی انجام شده تا مقاله هایی درمورد فرهنگ و ادبیات ترکیه برای آشنایی بیشتر دو ملت نشر داده شوند.
یکی از مهمترین و اساسی ترین کارهایی که انجام دادیم و امیدواریم که ثمرات آن در آینده بیشتر دیده شود، همکاری دو دانشگاه تبریز و آتاترک در زمینه برگزاری دوره های مشترک با دو مدرک ( یا مدرک واحد با امضای هر دو دانشگاه می باشد) می باشد. پیگیری های جدی در این زمینه وجود دارد و در صورت نهایی شدن دوره هایی در هر دو دانشگاه برگزار می شود که نصف کلاس ها در تبریز و نیمی دیگر در دانشگاه آتاترک ارزروم خواهد بود. برخورداری دانش آموختگان از مدرک معتبر در هر دو کشور، تبادلات علمی و تخصصی، بهره مندی متقابل از امکانات و ظرفیت های دو دانشگاه، صرفه جویی در هزینه ها و تبادلات فرهنگی و یادگیری زبان در کنار تحصیل از مزایای این مدل همکاری خواهد بود.
در پایان مجددا از اینکه چنین فرصتی برای این نمایندگی فراهم آوردید تا مسئولیت ها و فعالیت ها و اقدامات خود در حوزه فرهنگی را با مخاطبان به اشتراک بگذارد سپاسگزاری می نمایم و ضمن قدردانی از حمایت های بعمل آمده از مسئولین و نهادهای فرهنگی کشورمان در سطح استان ها و کشور تقاضا داریم که در انجام این ماموریت و برای بسط و اعتلای زبان و فرهنگ کشورمان در این منطقه این نمایندگی را یاری نمایند.
سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران- ارزروم